मीर उस्मान अली खान चा उगम बघा

[[चित्र:Usman Ali Khan.jpg|इवलेसे|280px|हैदराबादचे '''निजाम''' - '''मीन उस्मान अली खान'''|अल्ट=]]
'''मीन उस्मान अली खान''' सिद्दिकी, असफ जाह सातवा '(जन्म : ६ एप्रिल १८८६; मृत्यू: २४ फेब्रुवारी १९६७) हा हैदराबाद आणि बरारचा शेवटचा निजाम होता. सन १९११ आणि १९४८ च्या दरम्यान त्याने हैदराबाद संस्थानावर राज्य केले।<ref>{{स्रोत बातमी|दुवा=https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/modern-hyderabad-architect-and-statehood-icon-nizam-vii-fades-into-history/articleshow/57324957.cms|title=Modern Hyderabad architect and statehood icon, Nizam VII fades into history - Times of India|work=The Times of India|access-date=2018-09-14}}</ref>

२६ जानेवारी १९५०रोजी  [[हैदराबाद राज्य|हैदराबाद]] हे भारतातील नवे राज्य बनले. 
[[चित्र:Coronation portrait of the VIIth Nizam.jpg|इवलेसे|right|निजाम त्यांच्या पंतप्रधानांसह - "किशन प्रसाद" आणि इतर]]

निजामाला "'''निझाम सरकार'''" किंवा "हजूर-ए-निजाम" म्हणत.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.museindia.com/MuseIndia/Viewforum?topicid=69817|title=Museindia|संकेतस्थळ=www.museindia.com|ॲक्सेसदिनांक=2018-10-09}}</ref> त्यानंतर भाषेच्या आधारावर हैदराबाद राज्याचे विभाजन होऊन त्याचे तुकडे [[आंध्र प्रदेश|आंध्र प्रदेशाचे]], [[कर्नाटक|कर्नाटकाचे]] आणि [[महाराष्ट्|महाराष्ट्राचे]] भाग बनले.चा भाग बनला. त्यावेळवा निजाम हा सहावा [[निज़ाम]] -[[महबूब अली खान]]चा मुलगा होत.
==रझाकार==
{{मुख्य|रझाकार (हैदराबाद)|रझाकार}}
निझाम [[मीर उस्मान अली खान]] याने हैदराबाद संस्थान भारतात विलीन होण्यापासून वाचवण्यासाठी कासीम रझवीच्या नेतृत्वाखाली एक क्रूर अर्धसैनिक दल स्थापन केले होते. या दलास त्यावेळेस रझाकार असे संबोधले जात असे.<ref>Moraes, Frank, Jawaharlal Nehru, Mumbai: Jaico. 2007, p.394</ref> हैदराबादच्या या रझाकार दालने तेथील बहुसंख्यांक हिंदूंवर अत्याचार करताना क्रौर्याची परिसीमा गाठली होती. अत्याचाराची तुलना क्रूरकर्मा हिटलरच्या नाझी सैन्याशी केली जाते. त्यामुळे आजही [[मराठवाडा]] आणि [[तेलंगणा]]त या शब्दाकडे शिवी या भावनेने पाहिल्या जाते.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=https://www.esakal.com/nanded/marathwada-hyderabad-glorious-battle-liberation-struggle-nanded-347092 |title=मराठवाडा (हैदराबाद) मुक्तीसंग्रामाचा दैदिप्यमान लढा... |अॅक्सेसदिनांक=  ११ मे २०२१}}</ref>
[[File:Qasim Razvi.jpg|इवलेसे|कासीम रझवी]]

रझाकरांच्या क्रौर्याची परिसीमा आजही जुन्या जाणत्या लोकांच्या मनातून गेलेली नाही.<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत |दुवा=https://maharashtratimes.com/entertainment/entertainment-news/box-office-collections/razakar-marathi-movie/articleshow/46299437.cms |title= अत्याचाराविरूद्धचा प्रखर लढा म्हणजे ‘रझाकार’...|अॅक्सेसदिनांक=  ११ मे २०२१}}</ref> आणि या सत्य घटनेवर आधारित [[रझाकार (चित्रपट)|रझाकार]] नावाचा मराठी चित्रपट सुद्धा इ.स. २०१५ मध्ये प्रदर्शित झाला.

==मंदिरांना दान==
निजामाने हिंदू आणि मुसलमानांना सारखीच वागणूक दिली असे सांगितले जाते. त्याने अनेक मंदिरांना वेळोवेळी सोने आणि पैसे दान केले.

निजाम यादगीरगुत्ता मंदिर या फायलींमधील राज्य अभिलेखांच्या नोंदीमवरून मीर उस्मान अली खान यांनी हे भद्राचलम मंदिराला ८२,८२५ रुपये आणि तिरुपती वेंकटेश्वर मंदिराला ते ५०,००० + ८ हजार रुपये दिले, असे दिसते.
<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Nizam gave funding for temples, and Hindu educational institutions|दुवा=http://missiontelangana.com/nizam-gave-funding-for-temples-and-hindu-educational-institutions/|ॲक्सेसदिनांक=11 सप्टेंबर 2018}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=History|दुवा=http://www.bamu.ac.in/AboutUniversity/History.aspx|ॲक्सेसदिनांक=11 सप्टेंबर 2018}}</ref>

===महाभारत के प्रकाशन में दान===
पुण्याच्या [[भांडारकर ओरिएंटल रिसर्च इन्स्टिट्यूट]]ला महाभारताची चिकित्सक आवृत्ती काढण्यासाठी सन १९३२ साली, सातवा निजाम, मीर उस्मान अली खान याने ११ वर्षांसाठी प्रतिवर्ष १,००० रुपयांच्या हप्त्यांनी एकूण ५०,००० रुपये दिले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Nizam's generous side and love for books|दुवा=https://www.thehindu.com/news/cities/Hyderabad/nizams-generous-side-and-love-for-books/article2886529.ece|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Reminiscing the seventh Nizam’s enormous contribution to education|दुवा=https://telanganatoday.com/reminiscing-seventh-nizam-enormous-contribution-education|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref>

==शैक्षणिक सुधारणा==

निजामाच्या हैदराबाद संस्थानातील शिक्षणाचे बजेट एकूण उत्पन्नाच्या सुमारे ११% होते. हे भारतातील कुठल्याही राज्याच्या किंवा केंद्र सरकारच्या बजेटपेक्षा कितीतरी जास्त आहे.

निजामाने मराठवाडा क्षेत्रात कृषी संशोधनाचा पाया घातला. १८ मे  १९७२ रोजी ही योजनेचे रूपांतर मराठवाडा कृषी विद्यापीठात झाले. निजामाने दिलेल्या ५४ एकर जमिनीवर मराठवाडा विद्यापीठ बनले..<ref>https://www.mahamarathon.com/images/news-media/aurangabad/pdf/19th-Nov-4.pdf</ref>

[[चित्र:Taking oath as rajpramukh.jpg|thumb|right|220px|AsafJah7 oath Rajpramukh 1950]]
===शैक्षणिक संस्थांना देणग्या===
निजामाने [[बनारस हिंदू विद्यापीठ]]ाला १० लाख रुपये व [[अलीगढ मुस्लिम विद्यापीठ]]ाला ५ लाख रुपये देणगीदाखल दिले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=https://archive.siasat.com/news/nizam-gave-funding-temples-hindu-educational-institutions-436976/|title=Nizam gave funding for temples, Hindu educational institutions {{!}} The Siasat Daily|संकेतस्थळ=archive.siasat.com|भाषा=en-US}}</ref>

=== उस्मानिया विद्यापीठ ===
''पहा [[उस्मानिया विद्यापीठ]]''

[[मीर उस्मान अली खान]]ने [[उस्मानिया विद्यापीठ|उस्मानिया विद्यापीठा]]ची स्थापना केली. हे विद्यापीठ आज भारतीय उपखंडातील सर्वात मोठे विद्यापीठ आहे. निजामाने शाळा, महाविद्यालये स्थापन केली आणि भाषांतरासाठी अनुवाद विभाग स्थापन केला. प्राथमिक शिक्षणही अनिवार्य आणि गरिबांसाठी विनामूल्य केले. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.osmania.ac.in|title=Osmania University|संकेतस्थळ=www.osmania.ac.in|भाषा=en-gb|ॲक्सेसदिनांक=2018-09-14}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://oucommerce.com|title=Osmania University Dept. of Commerce|संकेतस्थळ=oucommerce.com|ॲक्सेसदिनांक=2018-09-14}}</ref>

==भारत-चीन युद्ध प्रयत्न योगदान==
इंडो-चिनी मतभेदांमुळे होणाऱ्या संभाव्य युद्धासाठी , [[निज़ाम|निजामाला]] राष्ट्रीय संरक्षण निधीला योगदान देण्याची विनंती झाली. मीर उस्मान अली खानने त्यासाठी '''५,००० किलो''' ''[[सोने]]'' दिले. भारतातील कोणत्याही व्यक्तीने किंवा संस्थेने केलेला हे सर्वात मोठे [[योगदान]] आहे. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=The rich legacy of Nizams|दुवा=http://www.deccanchronicle.com/140601/lifestyle-offbeat/article/rich-legacy-nizams|ॲक्सेसदिनांक=12 सप्टेंबर 2018}}</ref>

==पूर प्रतिबंधक उपाय==
१९०८ सालच्या ग्रेट मुसी पुरात, अंदाजे ५०,००० [[लोक]] मरण पावले. निज़ामने आणखी मोठे पूर येऊ नयेत म्हणून [[उस्मान सागर]] आणि [[हिमायत सागर]] यांना रोखण्यासाठी दोन तलाव बांधले.

निजामाचे पूर्वीचे नाव उस्मान सागर, नंतर हिमायत सागर. त्याच्या मुलाचे नाव आझम जाह मीर हिमायत अली खान..<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Osman Sagar Lake|दुवा=http://www.ecoindia.com/lakes/osman-sagar.html|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|दुवा=http://www.exploretelangana.com/gandipets-osman-sagar-lake-hyderabad/|title=Gandipet’s Osman Sagar Lake, Hyderabad|संकेतस्थळ=www.exploretelangana.com|भाषा=en-US|ॲक्सेसदिनांक=2018-10-09}}</ref><ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Himayat Sagar Lake – Weekend Tourist Spot of Hyderabad|दुवा=http://www.exploretelangana.com/himayat-sagar-lake-weekend-tourist-spot-of-hyderabad/|ॲक्सेसदिनांक=16 सप्टेंबर 2018}}</ref>
.
==मृत्यू आणि दफन==

मीर उस्मान अली खानने २४ फेब्रुवारी १९६७रोजी [[किंग कोठी पॅलेस]] येथे शेवटचा श्वास घेतला.  त्याचे दफन [[जुड़ी मस्जिद]]मध्ये झाले. ही मशीद १९३६ साली निजामाने आपल्या मुलाच्या-जवादाच्या मृत्यूनंतर त्याच्या स्मृत्यर्थ बनवली होती. <ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Modern Hyderabad architect and statehood icon, Nizam VII fades into history|दुवा=https://timesofindia.indiatimes.com/city/hyderabad/modern-hyderabad-architect-and-statehood-icon-nizam-vii-fades-into-history/articleshow/57324957.cms|ॲक्सेसदिनांक=12 सप्टेंबर 2018}}</ref>

निजामाचा [[अंत्यसंस्कार]] (तत्कालीन) भारतीय इतिहासातील सर्वात मोठा होता, असे निजाम संग्रहालयाच्या कागदपत्रांत म्हटले आहे. अंदाजे १ कोटी लोक" निजामांच्या गन-कार्टच्या जुलूसमध्ये सामील खाले होते. हे निजामाच्या लोकप्रियतेचे पुरावे म्हणायला हरकत नाही. भारताच्या इतिहासात निजामाचे दफन हा सर्वात मोठा गैर-धार्मिक, बिगर राजकीय प्रसंग होता. शोकाकुल लोकांची संख्या इतकी जास्त होती की हैदराबादचे रस्ते आणि फुटपाथ तुटलेल्या बांगड्यांनी भरले होते. (तेलंगणाच्या परंपरेनुसार, स्त्रिया त्यांच्या जवळच्या नातेवाईकांच्या मृत्यूच्या वेळी त्यांच्या बांगड्या फोडतात.)<ref>{{संकेतस्थळ स्रोत|title=Nizam’s opulance has no takers|दुवा=http://www.thehansindia.com/posts/index/Hyderabad-Tab/2017-02-25/Nizams-opulance-has-no-takers/283066|ॲक्सेसदिनांक=12 सप्टेंबर 2018}}</ref>

==उस्मान अली खान यांचे नाव दिलेल्या संस्था आणि वास्तू ==
[[उस्मानिया_विद्यापीठ|उस्मानिया युनिव्हर्सिटी]], उस्मानिया जनरल हॉस्पिटल, उस्मानिया बिस्किटे, उस्मान सागर तलाव, [[उस्मानाबाद]] जिल्हा, वगैरे.

== संदर्भ ==
{{संदर्भयादी}}

[[वर्ग:हैदराबादचे निजाम]]
[[वर्ग:इ.स. १८८६ मधील जन्म]]
[[वर्ग:इ.स. १९६७ मधील मृत्यू]]
[[वर्ग:ऐतिहासिक व्यक्ती]]
[[वर्ग:हैदराबाद]]
[[वर्ग:आसफ जाही घराणे]]
[[वर्ग:हैदराबाद संस्थान]]