डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांच्या पुतळ्याची विटंबना
डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या पुतळ्यांची विटंबना (तोडफोड वा अन्य नुकसान) किमान २१व्या शतकाच्या सुरुवातीच्या वर्षापासून भारतातील विविध राज्यांत होत असते. देशभरात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे पुतळे प्रचंड संख्येने उभारलेले आहेत, त्यामुळे आंबेडकर-विरोधक त्यांच्या काही पुतळ्यांना लक्ष करताना दिसतात.
पार्श्वभूमी
आंबेडकर हे अस्पृश्य व्यक्ती होते आणि १९४७ मध्ये भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर भारतीय राज्यघटनेचे शिल्पकार या भूमिकेतून हिंदू धर्मातील जातीव्यवस्थेवर टीका करत अस्पृश्यता आणि जातीय भेदभाव यांस प्रतिबंधित करणाऱ्या तरतुदी करून ठेवल्या.[१] दलित आणि इतर ऐतिहासिकदृष्ट्या छळलेल्या समुदायांना संरक्षण देण्यासाठी हे आणि नंतरचे कायदे अस्तित्वात आलेले असूनही, पूर्वग्रह, धमकी आणि त्यांच्यावरील हिंसाचाराची उदाहरणे सामान्य आहेत. आंबेडकर दलितांसाठी एक उत्कृष्ट व्यक्तिमत्त्व आहेत आणि त्यांचे संदर्भ दलित नसलेल्या सनातनी लोकांमध्ये संताप व्यक्त करू शकतात.[२]
पारंपारिकपणे उदारमतवादाचे प्रतीक म्हणून पाहिले जात असले, तरी बाबासाहेब आंबेडकरांच्या व्यक्तीत्वाला २०१४ च्या निवडणुकीनंतर नरेंद्र मोदींच्या नेतृत्व करणार्या उजव्या विचारसरणीच्या भारतीय जनता पक्षानेही स्वीकारले आहे.[१]
तोडफोड वा विटंबना
देशभरात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचे पुतळे मोठ्या प्रमाणात उभारलेले आहेत, आणि त्यांची संख्या १ लक्ष पेक्षा अधिक आहे. बहुतेक वेळा हे पुतळे अधिकृत/शासकीय अधिकार्यांऐवजी त्यांचा आदर करणार्या त्यांच्या अनुयायांद्वारे खाजगीरित्या उभे केले जातात. तमिळनाडू,[३] पंजाब,[४], महाराष्ट्र आणि मध्य प्रदेश यासारख्या राज्यांमध्ये त्यांच्या पुतळ्यांची विटंबना केल्याची उदाहरणे नोंदली गेली आहेत.[५] उत्तर प्रदेशातील अलाहाबादमध्ये खासगीरित्या उभारलेल्या एका पुतळ्याचे २०१५ ते २०१८ मध्ये किमान चार वेळा नुकसान केले गेले आहे.[६] २०१५ मध्ये झालेल्या तामिळनाडूसंदर्भातील तामिळनाडूच्या राज्य सरकारने, बाबासाहेब आंबेडकरांच्या पुतळ्यांना पिंजऱ्यासह संरक्षण देण्यात आले होते.[७]
प्रतिक्रिया
लोक अनेकदा आंबेडकरांच्या पुतळ्यांच्या विटंबनेचा निषेध करतात,[८][९][१०] २००६ मधील महाराष्ट्रातील दलित निषेध ही एक उल्लेखनीय घटना आहे.[११] अशाच दुसऱ्या निषेधांमुळे १९९७ मधील रमाबाई हत्याकांड घडले.