जळगाव

भारतपीडिया कडून
Jump to navigation Jump to search

साचा:विस्तारसाचा:माहितीचौकट भारतीय न्यायक्षेत्र


जळगाव शहर महाराष्ट्र राज्यातील एक मोठे शहर आहे. जळगाव जिल्ह्याचे प्रशासकीय मुख्यालय असलेले जळगाव शहर एक महत्त्वाचे कृषी व्यापार केंद्र आहे. कापूस, खाद्यतेले, केळी इ. बाजारपेठा येथे असून जळगाव शहर हे सोन्याची बाजारपेठ म्हणून नावाजलेले आहे. येथील सोने शुद्धतेबद्दल प्रसिद्ध आहे. जळगाव शहरात ठिबक-सिंचन, पाण्याचे पाईप, डाळ व कापड इत्यादी उद्योग आहेत.

जळगाव शहरात उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ, जैन इरिगेशन सिस्टिम्स लि. व गांधी संग्रहालय या प्रसिद्ध संस्था आहेत. येथून जवळच जगप्रसिद्ध अजिंठा लेणी आहेत.जळगावला मराठवाड्याचे प्रवेशद्वार म्हणतात.

भूगोल

जळगाव शहर हे समुद्र सपाटीपासून साधारणतः २०९ मीटर उंचीवर आहे. गिरणा नदी शहराच्या पश्चिमी भागातून वाहते. जळगाव जिल्ह्यात चांगदेव या ठिकाणी तापी - पूर्णा या नद्यांचा संगम होतो. तापी - पूर्णा खोरे हा खाचदरीचा प्रदेश आहे.

इतिहास

जळगाव शहराची स्थापना मराठी सरदार तुळाजीराव भोईटे यांनी केली. सरदार तुळाजीराव भोईटे हे साताऱ्याचे संस्थानिक होते. भोईटे कुटुंबाचे पूर्वज दुर्गोजीराव भोईटे हे छत्रपती शाहू महाराजांचे निष्ठावंत सेवक असल्याकारणाने महाराजांकडून त्यांना नशीराबाद आणि जवळील प्रांत अनुदान म्हणून मिळाले होते. भोईटे बऱ्याच काळपर्यंत जळगावचे राज्यकर्ते राहिले. त्यांनी जळगाव येथे एक वाडा बांधला. आज त्या वाड्याला भोईटे गादी म्हणून ओळखले जाते.

मराठा साम्राज्य

स्वातंत्र्ययुद्ध

चित्र:KavyaRtnavaliSquare.jpg
काव्य रत्‍नावली चौक
चित्र:Jalgaon.gif
जळगाव जिल्ह्याचा नकाशा

समाज जीवन :-

जळगाव जिल्ह्यात राजपूत हिंदू,मुस्लिम, शीख,इसाई,ज्यू,ख्रिश्चन इत्यादी धर्माचे लोक राहतात. सोबतच ब्राम्हण, दोडे गुज्ज़र,कुनबी पाटील,माळी, मराठा,Badgujar लिंगायत समाज,धनगर धोबी तसेच भिल्ल,पावरा,टोकरे-कोळी या आदिवासी जमाती आहेत.लेवा पाटीदार समाज हा जळगाव जिल्ह्यातील मुख समाजघटक आहे.

उपनगरे व विभाग

  • आदर्शनगर
  • खेडी बुद्रुक
  • जिल्हा पेठ
  • जुने जळगाव
  • नवी पेठ
  • निमखेडी
  • पिंप्राळा
  • बळीराम पेठ
  • महाबळ
  • मुक्तताईनगर
  • भोईटे नगर
  • मेहरूण
  • राम पेठ
  • शंकररावनगर
  • शनी पेठ
  • शाहूनगर
  • रामानंदनगर

हवामान

जळगाव जिल्ह्यातील हवामान हे विषम व कोरडे आहे जळगाव जिल्ह्यात सरासरी 75 ते 80 सेमी पाऊस पडतो.

जैवविविधता

जळगाव जिल्हात खूपच जैविविधता आढळून येते

अर्थकारण

नागरी प्रशासन

जळगाव शहर हे महानगर असून येथील प्रशासकीय कारभार महापालिकेमार्फत चालविला जातो. महापालिकेची प्रशासकीय इमारत १७ मजली आहे. त्या इमारतीचे नाव सरदार वल्लभभाई पटेल असे आहे.

जिल्हा प्रशासन

अधिक माहितीसाठी पहा - जळगाव जिल्हा

जळगाव शहर हे महाराष्ट्राच्या जळगाव जिल्ह्यात आहे. जिल्ह्याचा प्रमुख जिल्हाधिकारी हा असतो व त्याचे काम सातबारा सांभाळणे, जमीनजुमल्याच्या नोंदी ठेवणे, राज्य सरकारकरिता सारावसुली, करवसुली व निवडणुकांचे व्यवस्थापन करणे हे असते.

महानगर पोलीस यंत्रणा

राज्याच्या गृह मंत्रालयाने नियुक्त केलेला एक आय. पी. एस. अधिकारी हा जळगाव पोलीस खात्याचा मुख्य आहे. त्यामुळे इथली पोलीसव्यवस्था महाराष्ट्र राज्याच्या गृहमंत्रालयाच्या अखत्यारीत ये्ते.

परिवहन

लोहमार्ग

जळगाव हे एक जिल्ह्यातले महत्त्वाचे रेल्वे जंक्शन असून ते भारतातल्या मुंबई, नागपूर, नवी दिल्ली, कोलकाता, अलाहाबाद, चेन्नई यासारख्या मोठ्या शहरांशी रेल्वेमार्गाने जोडलेले आहे. जळगाव जिल्ह्यात भुसावळ, चाळीसगावपाचोरा हे ही रेल्वे जंक्शने आहेत, त्यांपैकी भुसावळ रेल्वे स्थानक हे महाराष्ट्रातले मोठे जंक्शन म्हणून ओळखले जाते.

हवाई मार्ग

जळगाव शहरात विमानतळ असून जळगांव ते मुंबई ही ट्रू जेट या एअरलाईनची विमानसेवा सुरू आहे.नुकतीच जळगाव ते अहमदाबाद विमानसेवा उपलब्ध करून देण्यात आली आहे.

रस्ते

जळगाव शहरातून राष्ट्रीय महामार्ग क्र. ६ (सुरत-धुळे-मुक्ताईनगर-नागपूर) जातो. तसेच जिल्ह्यातली महत्त्वाची शहरेही राज्य महामार्गांनी जोडली गेली आहेत.

लोकजीवन

जळगावात मराठी बोलली जाते. बहुतेक लोक खान्देशी म्हणजेच लेवा गणबोली ही भाषा बोलतात. याच लेवा गणबोलीमध्ये प्रसिद्ध कवयित्री बहिणाबाई चौधरी यांच्या कविता आहेत. अनेकजण मराठी ऐवजी अहिराणी नावाची बोलीभाषा बोलतात.काही ठिकाणी वऱ्हाडी बोली भाषा सुद्धा बोलली जाते.

संस्कृती

रंगभूमी

चित्रपटगृहे

जळगाव अनेक मल्टिप्लेक्स आहेत. त्यांत मराठी, हिंदी भाषा व इंग्रजी चित्रपट दाखविले जातात. जळगाव स्थानकाजवळील रीगल, मेट्रो, नटवर इत्यादी मल्टिप्लेक्स आहेत. मराठी चित्रपट प्रामुख्याने अशोक आणि राजकमल या चित्रपटगृहांत पहायला मिळतात. आयनाॅक्स,PVR छत्रपती संभाजी महाराज नाट्यगृह, बालगंर्धव खुलं नाटयगृह

मंदिरे

  • बालाजी मंदिर (पारोळा)
  • संत मुक्ताई
  • चांगदेव
  • खान्देश निवासिनी माता मनुदेवी
  • ओंकारेश्वर मंदिर
  • श्री राम मंदिर, संस्थान (जुने जळगाव)
  • पद्मालय
  • सप्तशृंगी माता मंदिर शिरागड़ (लहान गड)
  • मंगळग्रह मंदिर (अमळनेर)
  • पाटणादेवी मंदिर (चाळीसगाव)
  • मनुदेवी मंदिर
  • हरेश्वर मंदिर, चोपडा.
  • श्री काळ भैरव मंदिर ,चांदसणी

खाद्यसंस्कृती

जळगावचे वांग्याचे भरीत आणि बाजरीची भाकरी, खापरावरची पुरणपोळी तसेच शेव भाजी प्रसिद्ध आहे. याचबरोबर हिंदु लेवा पाटीदार या समाजाच्या सणांच्या वेळी देण्यात येणाऱ्या भंडाऱ्यात बनणारी वरण बट्टी आणि वांग्याची घोटलेली भाजीही खूप प्रसिद्ध आहे.

वर्तमानपत्रे

चित्र:Umvidyapeeth.jpg
उत्तर महाराष्ट्र विद्यापीठ

प्राथमिक व विशेष शिक्षण

जळगावातील महत्त्वाची महाविद्यालये

  • मुळजी जेठा महाविद्यालय
  • नूतन मराठा महाविद्यालय

अभियांत्रिकी महाविद्यालये

वैद्यकीय महाविद्यालये

1) गव्हर्नमेंट मेडिकल कॉलेज (GMC) 2) गोदावरी मेडिकल कॉलेज 3) चैतन्य आयुर्वेद कॉलेज 4) चामुंडामता होमिओपॅथी कॉलेज

व्यवस्थापन महाविद्यालये

  • KCE's Institute of Management and Research

college of social work (Dncvp)

संशोधन संस्था

केळी संशोधन केन्द्र आणि तेलबिया संशोधन केन्द्र जळगावला आहे

खेळ

सॉफ्टबॉल, खो-खो,फुटबॉल, कब्बड्डी, क्रिकेट, कुस्ती, मुष्टियुद्ध, बैडमिंटन,लॉन टेनिस, हॉकी, टेबल टेनिस इत्यादी प्रसिद्ध

पर्यटन स्थळे

उनपदेव-सुनपदेव हे गरम पाण्याचे झरे, जळगाव पासून 35 किमी अंतरावरील सातपुडा पर्वतातील मनुदेवी मंदिर पालयावल अभयारण्ये, पद्मालय येथील गणेश मंदिर, चाळीसगाव तालुक्यातील कालीमठ, पाटणादेवी, वालझिरीगंगाश्रम, पाल ही थंड हवेची ठिकाणे. 🌴🥀भाऊ उद्यान आहे खुप छान जगप्रसिद्ध अजिंठा लेणी जळगावपासून दक्षिणेस ५५ किमी अंतरावर आहेत. गांधी रिसर्च फाउंडेशन (गान्धी तीर्थ ) जळगाव

संदर्भ

साचा:संदर्भयादी

बाह्य दुवे

साचा:महाराष्ट्रातील जिल्हे |}